Zgoda na wykorzystanie wizerunku

Praca polegająca na utrwalaniu czyjegoś wizerunku związana jest z koniecznością poznania przepisów i sytuacji, w których można go wykorzystywać i kiedy wymagana jest do tego zgoda osoby, o której wizerunek chodzi. Jednym z takich zawodów jest zawód fotografa.

Przed dokładnym przeanalizowaniem tego problemu należy zdefiniować pojęcie wizerunku. Otóż jest to przedstawienie za pomocą środków plastycznych rozpoznawalnej podobizny danej osoby. Do takich środków zalicza się również fotografia. Wizerunek każdej osoby podlega ochronie na mocy przepisów prawnych, co oznacza, że bez jej zgody nie można takiego wizerunku rozpowszechniać. Rozpowszechnianiem natomiast jest stworzenie sytuacji, w której możliwe jest zapoznania się z wizerunkiem nieokreślonemu z góry kręgowi osób. Może odbywać się to poprzez użycie nośnika materialnego, w tym zdjęcia.

Rozpowszechnianie wizerunku poprzez udostępnienie fotografii wymaga udzielenia zgody przez osobę portretowaną. Dotyczy to każdej sytuacji, w której możliwe jest rozpoznanie znajdującej się na zdjęciu osoby. Konieczne jest wtedy uzyskanie wyraźnego pozwolenia na rozpowszechnienie wizerunku, a najlepiej gdyby miało formę pisemną. Co prawda nie jest to forma narzucona prawem, jednak dla własnego bezpieczeństwa fotograf powinien się postarać o uzyskanie zgody na papierze, albo w innej postaci, która w razie konieczności da sądowi dowód, że osoba, której wizerunkiem się posłużono wyraziła na to zgodę.

W razie nieporozumień osoba, której wizerunek został wykorzystany może przed sądem domagać się usunięcia fotografii, i podjąć inne środki prawne przeciwko osobie, która posługiwała się zdjęciem. Sądy, ze względu na prawną ochronę wizerunku w Polsce zwykle przychylają się do stanowiska osoby, którą na zdjęciu można rozpoznać i wszelkie wątpliwości rozstrzygane są wtedy na jej korzyść. Poza formą pisemną, zgoda może zostać udzielona także poprzez email, a jeśli będzie udzielona ustnie, warto aby byli przy tym świadkowie, którzy tę wersję potwierdzą. Dodatkowo fotograf powinien zadbać o to, aby poza udzieleniem zgody ustalić szczegóły dotyczące wykorzystywania wizerunku osoby fotografowanej, jak zakres jego upubliczniania (katalogi, magazyny, plakaty itp.), czas obowiązywania zgody, a także kwestie wynagrodzenia. W imieniu osoby niepełnoletniej zgody udziela jej opiekun ustawowy, w imieniu osoby ubezwłasnowolnionej natomiast opiekun ustanowiony przez sąd.

Istnieje kilka sytuacji, w których mimo upublicznienia fotografii, autor zdjęcia nie musi uzyskać zgody od osoby bądź osób na nim się znajdujących. Dzieje się tak, gdy:

• Wizerunek osoby portretowanej będzie wykorzystany wyłącznie do celów prywatnych, czyli nie będzie rozpowszechniany wśród bliżej nieokreślonego kręgu osób. Taką fotografię można np. umieścić w domu na ścianie czy na tapecie komputera, przy czym umieszczenie go jako tapety na komputerze firmowym może być już traktowane jako rozpowszechnianie, jeśli widok pulpitu będzie widoczny dla większej ilości osób. Nie można takiego zdjęcia umieścić również w miejscach publicznie dostępnych, jak poczekalnia czy recepcja w firmie, ponieważ jest to równoznaczne z rozpowszechnianiem wizerunku.
• Jeśli osoba portretowana otrzymała za pozowanie wynagrodzenie, jej oddzielna zgoda na wykorzystywanie wizerunku również nie jest konieczna. Jednak w umowie podpisanej między fotografem a osobą pozującą powinno być wyraźnie wskazane, że w zamian za powozownie dana osoba otrzyma zapłatę, a jej wizerunek będzie wykorzystywany i tym samym rozpowszechniany. Podpisanie umowy zawierającej taką treść jest jednoznaczne z udzieleniem zgody na wykorzystywanie wizerunku. Z umowy musi także wynikać zakres i czas posługiwania się tym wizerunkiem.
• Nie wymaga zgody także upowszechnianie wizerunku jeśli dana osoba stanowi w nim jedynie szczegół całości, np. na zdjęciu krajobrazu, zgromadzenia czy imprezy publicznej. Jeśli więc zdjęcia nie zawierają przybliżeń twarzy ani portretów można je upubliczniać jeśli zostały wykonane na imprezie firmowej, ulicy czy w innym miejscu gdzie znajdowała się duża grupa ludzi.

Odrębnym przypadkiem jest rozpowszechnianie i tym samym wykorzystywanie wizerunku osób powszechnie znanych, jeżeli zdjęcie, które je przedstawia zostało wykonane podczas pełnienia przez tą osobę funkcji publicznych, w tym politycznych, społecznych czy innych o charakterze zawodowym. Aby zgoda takiej osoby nie była wymagana muszą zostać spełnione następujące przesłanki:

• musi być to osoba powszechnie znana, za którą uważa się osobę rozpoznawalną w danym środowisku, terenie,
• zdjęcie wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznej, dzięki której jest znana i rozpoznawalna, np. podczas oficjalnej wizyty czy spotkania.