Fotografia portretowa

Ze względu na brak ściśle określonych ram, portret jest jedną z najbardziej rozbudowanych i ciekawych form fotografii. Głównym tematem portretu jest oczywiście człowiek. Jednak szeroki zakres tego tematu wielokrotnie sprawia, że fotografia portretowa często bywa tożsama z reportażem czy fotografią okolicznościową. Z portretami wielokrotnie spotykamy się podczas sesji ślubnych, gdzie jest on zawsze jednym z najpiękniejszych elementów. Także reportaż oraz zdjęcia podróżnicze wielokrotnie zawierają w sobie elementy portretu.

Czym jest portret?

Portret fotograficzny, podobnie jak w malarstwie, jest obrazem ukazującym wygląd zewnętrzny danej osoby, a także, niekiedy również cechy jej osobowości. Najpopularniejszymi formami są ukazanie samej głowy, popiersia, przedstawienie półpostaci czy w końcu całej postaci. Nie ma jednak ścisłych założeń dotyczących tego co można nazwać portretem i tak naprawdę do portretu można zaliczyć praktycznie każde zdjęcie ukazujące jedną lub kilka osób. Ponadto portret również nie musi być zdjęciem pozowanym, a niekiedy sfotografowanie postaci podczas zwykłych czynności może ukazać jej cechy lepiej niż dokładnie zaplanowane zdjęcie.

Dwie szkoły portretu

Pomijając kwestie oświetlenia, dobierania kadru a także scenografii, można wyróżnić dwie główne, zupełnie odmienne od siebie szkoły portretu. Jedną z nich jest jak najkorzystniejsze przedstawienie fotografowanej osoby. Drugą natomiast – przedstawienie jej w jak najbardziej rzeczywisty sposób. Ze względu jednak na to, że każda fotografia jest jedynie dwuwymiarowym wycinkiem trójwymiarowego świata, pewne przekłamania i przeinaczenia rzeczywistości są nie uniknione. Dlatego też, wielokrotnie, jak najwierniejsze przedstawienie danej postaci wymaga drobnej ingerencji w fotografię. Warto więc uzmysłowić sobie, że niekiedy przedstawienie bohatera fotografii w sposób możliwie jak najbardziej rzeczywisty, może wymagać usunięcia niektórych cech wyolbrzymionych na zdjęciu, na które w rzeczywistości nie zwrócilibyśmy uwagi.

Kolejnym faktem jest także to, że każdy z nas postrzega ludzi na swój sposób, często przez pryzmat doświadczeń z nimi związanych, skutkiem czego może być zupełnie różny sposób przedstawienia jednej postaci przez dwóch różnych fotografów. Jeśli natomiast celem zrobienia zdjęcia portretowego jest jak najbardziej atrakcyjne przedstawienie człowieka, niemalże zawsze, nie obejdzie się bez retuszu, a także stosowania kilku fundamentalnych zasad takich jak na przykład stosowanie odpowiedniej ogniskowej oraz odpowiednie pozowanie.

Sprzęt

W sieci wielokrotnie można spotkać się z opiniami, że do tworzenia portretów najlepsza jest ogniskowa z zakresu 85-135 mm. Stwierdzenie takie jest tylko po części prawdziwe. Powodem, dla którego większość portretów wykonuje się ogniskowymi powyżej 85 mm jest fakt, że odległość od fotografowanego obiektu ma znaczący wpływ na zniekształcenia obrazu . Fotografując twarz obiektywem szerokokątnym, konieczne jest podejście bliżej co powoduje przerysowanie perspektywy, w wyniku czego nos wydaje się być większy niż w rzeczywistości a uszy stają się dużo mniejsze. Większa ogniskowa znacznie spłaszcza obraz przez co proporcje twarzy zostają zachowane. Zbyt duża ogniskowa może jednak spłaszczyć obraz zbyt mocno, przez co utraci on swoją plastykę oraz dynamikę. Jednak, niektóre portrety mogą powiedzieć nam więcej o danej osobie, jeśli ukażemy na nich jej otoczenie. Robiąc zdjęcie zegarmistrzowi w jego warsztacie można skorzystać z ogniskowej rzędu 24-35 mm. Uporządkowana i pełna narzędzi pracownia może powiedzieć nam znacznie więcej o tej osobie niż zdjęcie zawierające jedynie jej twarz.

Kolejną istotną cechą obiektywu, którego zamierzamy używać do tworzenia portretów, powinna być jego światłosiła. Dzięki zastosowaniu obiektywu z dużym otworem przesłony możemy zgrabnie przyciągnąć uwagę widza do osoby na zdjęciu, poprzez oddzielenie jej od rozpraszającego tła, dzięki zastosowaniu małej głębi ostrości. Lecz także jak w przypadku doboru ogniskowej również nie jest to ścisła zasada, której należy bezwzględnie przestrzegać.

Oświetlenie

Światło w fotografii jest niesamowicie ważne. Dzięki odpowiedniemu oświetleniu możemy nie tylko sprawić aby twarz była dobrze widoczna, ale też nadać jej pożądane cechy. Co ciekawe, w przypadku fotografowania kobiet i mężczyzn używa się często dwóch różnych technik. Kobieca delikatność zazwyczaj znacznie lepiej ukazana będzie w miękkim, rozproszonym świetle. Do oświetlania mężczyzn używa się częściej silnego, ukierunkowanego światła co znacznie podkreśla mocne rysy twarzy i nadaje mniej przyjemnego, ale za to bardziej wyrazistego kształtu.

Oprócz tego waży jest także kąt padania światła i co najistotniejsze czy jest to światło naturalne czy też sztuczne. Portrety, na których poza główną postacią pokazujemy też jej otoczenie, ze względów praktycznych często są wykonywane przy świetle zastanym. Czasem jednak w celu uwydatnienia, niektórych elementów stosuje się oświetlenie sztuczne. W sesji pozastudyjnej może być to na przykład lampa błyskowa umieszczona na aparacie lub wyzwalana radiowo. Błysk lampy można skierować na sufit lub przeciwległą ścianę. Otrzymamy wtedy miękkie, rozproszone światło ogarniające większość pomieszczenia. Zamiast tego jednak można oświetlać jedynie niektóre obiekty aby nie skupiać uwagi widza na nieistotnych szczegółach.

Jeśli zdecydujemy się na bezpośrednie oświetlenie postaci powinniśmy oświetlać ją albo od góry pod kątek około 45 stopni lub ukośnie od boku. Jest to doskonałe rozwiązanie jeśli dysponujemy jedynie jedną lampą. W przypadku jeżeli używamy kilku lamp możemy oświetlić postać z kilku stron naraz. Ważne jest, aby unikać światła padającego z dołu. Efekt wywołany przez takie oświetlenie jest bardzo niekorzystny i w łatwy sposób może zepsuć ujęcie.

Kadr

Ostatnią omawianą cechą zdjęć portretowych jest odpowiedni dobór kadru. Podobnie jak wcześniej, wszystko zależy od efektu jaki chcemy wywołać oraz od tego co oprócz samej osoby chcemy przedstawić. Jeśli jednak fotografujemy kogoś na monotonnym lub jednolitym tle i nie chcemy odwracać od niego uwagi powinniśmy go umieszczać w kadrze centralnie w przypadku zdjęć w orientacji pionowej, a przypadku orientacji poziomej – centralnie lub w 2/3 kadru. Nie jest to jednak sztywna reguła i dużo zależy także na przykład od tego jaką pozę przyjmuje fotografowany.

Na dobry portret składa się wiele elementów. Dzięki stosowaniu ogólnie przyjętych zasad można wykonywać ciekawe zdjęcia, jednak warto zdać sobie sprawę, że nie są one gwarancją sukcesu a jedynie mogą ułatwić drogę do niego. Zależnie od okoliczności warto jednak czasem naginać reguły i próbować fotografować zgodnie z własną koncepcją, a ze zdjęć na pewno będziemy zadowoleni.