Winietowanie

Winietowanie jest wadą obrazu rejestrowanego przez aparat polegającą na zaciemnieniu brzegów kadru. Pojawienie się winiety może być spowodowane kilkoma czynnikami, zarówno mechanicznymi jak też optycznymi. Winieta może przybierać różne formy. Może przechodzić z prawidłowo naświetlonego obszaru płynnie, do zaciemnionych brzegów kadru, a także może powodować bardzo silne zaciemnienie brzegów i w efekcie bardzo silnie wyodrębniać środek kadru od brzegów, tworząc bardzo wyraźną granicę.

Mechaniczne przyczyny występowania winiety mogą być spowodowane przysłonięciem pola widzenia obiektywu przez przeszkody stojące na drodze lotu światła. Zazwyczaj występują podczas używania obiektywów szerokokątnych, gdzie odpowiednie doświetlenie brzegów kadru jest bardzo ważnym elementem. Powodem niedoświetlenia kadru może być założenie niewłaściwej osłony przeciwsłonecznej. Okrągła osłona przeciwsłoneczna, pozbawiona odpowiednich wycięć na brzegach (tzw. tulipan) może powodować taki efekt. Również stosowanie zbyt długiej osłony w stosunku do obiektywu może być przyczyną powstania winietowania. W obiektywach szerokokątnych w celu uniknięcia winiety stosuje się bardzo krótkie osłony z odpowiednimi wycięciami na brzegach w celu poprawnego naświetlenia rogów kadru. W obiektywach o bardzo długiej ogniskowej, nie są one konieczne. Zastosowanie dłuższej, okrągłej osłony nie spowoduje tak dużej winiety. Stosowanie filtrów również może przynieść taki efekt. Z uwagi na ich grubość, także należy uważać na możliwość pojawienia się winietowania. Im dłuższa osłona lub grubszy filtr tym bardziej widoczna i wyraźna będzie krawędź przejścia pomiędzy prawidłowym doświetleniem, a cieniem.

Optyczne przyczyny winietowania wynikają najczęściej z konstrukcji obiektywu. Bardzo jasne obiektywy, czyli takie o dużej światłosile, bardzo często powodują zarejestrowanie winiety, jeśli korzystamy z dużego otworu przysłony. Przyczyna takiego stanu rzeczy jest to, że szeroko otwarta przysłona ogranicza zakres kątów padania światła na soczewkę przednią. W związku z tym utrata światła na brzegach kadru jest dość znaczna, ale zachodzi płynnie, bez wyraźnej granicy. Aby uniknąć winietowania, należy w takim przypadku korzystać z większej wartości przysłony, czyli zmniejszyć jej otwór. Uzyskamy przez to ciemniejszy obraz, przez co będzie konieczne wydłużenie ekspozycji lub podniesienie wartości ISO, jednak zdjęcie będzie równomiernie naświetlone.

Oprócz tego dość częstym powodem powstawania winiety jest stosowanie obiektywu przeznaczonego dla mniejszego formatu w aparatach pełnoklatkowych lub tych z matrycą o większych wymiarach. Związane jest to z faktem, że matryca rejestruje znacznie większy obraz niż jest w stanie rzutować obiektyw. Dlatego też używając obiektywu małoobrazkowego, z aparatem pełnoklatkowym otrzymamy obraz, który nie będzie dokładną rejestracja rzeczywistego obrazu, ze względu na braki w zebranym świetle. W przypadku stosowania obiektywów pełnoklatkowych w aparatach z matrycą o mniejszych wymiarach, taki problem nie występuje, co jest efektem tego, że mniejsza klatka rejestruje tylko wycinek obrazu rzutowanego przez obiektyw.

Na powstawanie winiety może mieć również inna przyczyna związana z optyką aparatu związana z kątem padania światła rzutowanego przez obiektyw na matrycę. Centrum kadru jest najkrótszą drogą, jaką światło musi przebyć aby zarejestrowała je matryca. Aby światło dotarło do brzegów kadru, potrzebnie jest natomiast więcej czasu. Winieta powstała w ten sposób jest niemalże niezauważalna. Rozwiązaniem eliminującym ten efekt są obiektywy telecentryczne, które rzutują światło pod kątem prostym.

Ostatnią optyczną przyczyną powstawania winiety może być odległość tylnej soczewki od powierzchni obrazowanej. Jeżeli znajduje się ona dostatecznie blisko kąta padania światła będzie większy, co spowoduje powstanie zaciemnienia na brzegach kadru. Jeżeli odległość jest większa, kąt padania będzie mniejszy co zniweluje ten efekt.

Efekt winietowania może być także spowodowany samą budową matrycy aparatu. Jej konstrukcja rejestruje światło lepiej, jeżeli pada ono pod kątem prostym. Każde odchylenie promieni światła jest znacznie słabiej rejestrowane. Efekty te są znacznie mniejsze w matrycach wyposażonych w mikrosoczewki. Rejestrują one dużo większy kąta padania światła.

Nie należy także zapominać o tym, że niekiedy winietowanie jest celowym efektem stosowanym przez grafików oraz fotografów w celu postarzania zdjęć lub w celu lepszego wyeksponowania centrum kadru. Dzięki zaciemnieniom brzegów obrazu, widz może przykuć uwagę do tych elementów na zdjęciu, które rzeczywiście mają znaczenie. Jednak stosowanie zbyt dużej winiety nie jest pożądane.